آنچه بیش از هر چیز، شناگران را در اماکن آبی تهدید می‌کند، غرق‌شدگی است. براساس آمار سازمان اورژانس کشور، از ابتدای فروردین تا پنجم خرداد امسال ۲۶۳ مورد غرق در کشور رخ داده است که از این تعداد ۱۰۴نفر مصدوم و ۱۵۹نفر فوت کردند که این میزان فوت نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۸ درصد افزایش نشان می‌دهد.
گرچه گزارش‌های آماری سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد آمار تلفات غرق‌شدگی در کشور از سال۹۸ تاکنون روند کاهشی داشته و از هزارو۲۷۵ فوتی در آن سال به هزارو۱۴ فوتی در سال ۱۴۰۲ رسیده، اما هنوز تعداد فوتی‌های ناشی از غرق‌شدگی در کشور بسیار بالاست و بدتر اینکه بیش از نیمی از قربانیان را افراد زیر ۱۵سال تشکیل می‌دهند و معمولاً نیز استان‌های شمالی با برخورداری از ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر ساحل دریای خزر، بالاترین آمار غرق‌شدگی را دارند.
با این همه، پرسش این است چرا با وجود همه تلاش‌ها و به‌ویژه اجرای سالم‌سازی دریا که از سه دهه پیش آغاز شده و از سال۱۳۹۱ به طرح ساماندهی سواحل تغییر نام یافته، هنوز نتایج آن راضی کننده نیست؟
اجرای ناقص طرح ساماندهی سواحل کشور
مهدی ولی‌پور، رئیس سابق سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر کشور آگاه نبودن مردم از خطرات دریا و بی‌توجهی آن‌ها به هشدارهای ایمنی از سوی سازمان هواشناسی و سازمان امداد و نجات را نخستین دلیل بالا بودن آمار غرق‌شدگی در کشور عنوان می‌کند و به قدس می‌گوید: بعضی‌ها با اینکه از مواج بودن دریا مطلع می‌شوند اما اهمیتی به این موضوع نمی‌دهند و این‌گونه، جانشان را به خطر می‌اندازند. از سوی دیگر ما در سواحل دریای خزر مثل تمام دریاها و اقیانوس‌ها با پدیده جریان شکافنده مواجه هستیم – جریان شکافنده به جریان‌هایی از آب گفته می‌شود که از ساحل به سوی دریا حرکت می‌کند و گاه موجب غرق شدن شناگران، حتی شناگران حرفه‌ای می‌شود- این درحالی است که بسیار از افرادی که در سواحل استان‌های شمالی شنا می‌کنند با این پدیده آشنایی ندارند، در نتیجه گاهی گرفتار آن می‌شوند و جانشان را از دست می‌دهند. بنابراین رسانه‌ها و دستگاه‌های متولی باید در این زمینه اطلاع‌رسانی بیشتری داشته باشند.
وی با اشاره به اینکه برای برخی از موضوعات مثل نجات کوهستان و نجات غریق یک سازمان متولی تعریف نشده است، می‌افزاید: به همین خاطر در شرایط بحرانی از مجموعه‌های دیگر مثل فدراسیون نجات غریق و غواصی برای کمک به آن‌ها استفاده می‌شود. ضمن اینکه این مجموعه‌ها هم آن‌گونه که باید و شایسته است برنامه مشخصی برای این حوزه‌ها و نجات افراد ندارند، در نتیجه این موضوع هم می‌تواند یکی از عوامل بالا بودن آمار غرق‌شدگی در کشور باشد.
ولی‌پور موفقیت اجرای هر برنامه‌ای را مستلزم طراحی، امکانات و منابع مالی مناسب می‌خواند و ادامه می‌دهد: برای اجرای طرح‌ها ازجمله طرح ساماندهی سواحل کشور معمولاً تجهیزات نیروی انسانی و بودجه کافی در نظر گرفته نمی‌شود. برای مثال خودم وقتی به عنوان رئیس سازمان امداد و نجات فعالیت می‌کردم برای رفع این مشکل دو بار به وزارت کشور و استانداری‌ها نامه ارسال کردم، اما فایده چندانی نداشت. این درحالی است که ما هر ساله در سواحل شمال و جنوب کشور با غرق‌شدگی جمعی از شهروندان خود مواجه هستیم.
وی با اشاره به اینکه محل‌های امنی که برای شنا و یا استفاده گردشگران درنظر گرفته می‌شود نه تنها از نظر تعداد بسیار کم هستند بلکه به لحاظ کیفی هم مورد سؤال‌اند، می‌گوید: در واقع بسیاری از آن‌ها از نظر بهداشتی، رفاهی و برخورداری از تفریحات سالم، کیفیت لازم را ندارند و به همین دلیل نیز طرح‌هایی که در قالب برنامه ساماندهی سواحل اجرا می‌شود از سوی مردم مورد استقبال قرار نمی‌گیرد و افراد به ناچار برای شنا به نقاط ممنوعه می‌روند و در نتیجه گاهی دچار غرق‌شدگی می‌شوند.
رئیس سابق سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر در پاسخ به اینکه برای اجرای درست طرح سالم‌سازی دریا به چه مقدار بودجه و امکانات به لحاظ نیرو و تجهیزات ایمنی نیاز داریم، عنوان می‌کند: ما فقط در استان‌های گیلان و مازندران حدود ۹۰۰کیلومتر ساحل داریم و براساس طرحی که در گذشته از سوی جمعیت هلال‌احمر تهیه شده بود، قرار بود به ازای هر یک کیلومتر ساحل، یک نیروی امدادگر و یک نیروی نجاتگر مستقر شود. در کنار این باید به فاصله هر ۵کیلومتر یک پست امدادی ایجاد شود که یک ناجی غریق، یک نجاتگر و یک امدادگر با امکانات و تجهیزات اولیه مانند جلیقه نجات و طناب، جت اسکی، موتورسیکلت و... در آنجا مستقر شوند. همچنین قرار بود در هر ۱۵کیلومتر یک پست موقت پشتیبانی شامل یک آمبولانس و سه نجاتگر ایجاد شود. اگر این عددها را حساب کنیم، می‌بینیم مثلاً فقط برای پست‌های امدادی، آن هم برای یک شیفت کاری ۵هزار و ۱۳۰ نیرو لازم است و اگر برای دو شیفت درنظر بگیریم این رقم را باید ضرب در دو کنیم. بنابراین پیشبرد و تحقق طرح یاد شده نیازمند اعتبار زیادی است که معمولاً حدود ۳۰درصد آن تأمین می‌شود. به همین خاطر در فصل‌های گرم سال برای اجرای برنامه سالم‌سازی سواحل کشور از استان‌های معین هم استفاده می‌شود. البته در اینجا باید به این نکته توجه کنیم اگر استانی درگیر حوادثی مثل سیل، زلزله، تصادفات جاده‌ای و... باشد اولویت با آن‌هاست. بنابراین می‌توان گفت طرح سالم‌سازی دریاها یا ساماندهی سواحل به صورت ناقص اجرا می‌شود. به عبارت بهتر حداقل بخشی از طرح که مربوط به نجات غریق می‌شود این‌گونه است.
ولی‌پور وضعیت غرق‌شدگی در رودخانه‌ها را مشابه و حتی بدتر از سواحل کشور توصیف می‌کند و می‌افزاید: تعداد رودخانه‌های ایران زیاد است. از سوی دیگر، در این بخش نه ناجی غریق وجود دارد و نه برنامه‌ای مثل ساماندهی سواحل اجرا می‌شود، درواقع اصلاً قابلیت اجرای چنین طرحی وجود ندارد. ضمن اینکه نمی‌توان مانع حضور مردم به‌خصوص در پیک گرما شد. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا آمار غرق‌شدگی در رودخانه‌ها هم بالا باشد.
رئیس سابق سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر ایران سپس به بحث راهکارها برای کاهش آمار غرق‌شدگی می‌پردازد و اظهار می‌کند: در وهله نخست خود مردم باید به هشدارها و خطرات شنا در اماکن آبی توجه و اقدامات پیشگیرانه را لحاظ کنند. در کنار این باید یک برنامه مناسب برای جلوگیری از غر شدگی تدوین و برای اجرای آن نیز بودجه و امکانات موردنیاز دستگاه‌های متولی تأمین شود. علاوه بر این‌ها تشکیل سازمانی با عنوان «عمران سواحل» برای رفع مشکل یادشده یکی از ضروریات است که باید اتفاق بیفتد.
ارتباط میان استفاده از امکانات و میزان غرق‌شدگی
اما سلیم کشاورزی، دبیرکل فدراسیون نجات غریق و غواصی نگاه مثبت‌تری به موضوع دارد و به قدس می‌گوید: با اجرای طرح ساماندهی سواحل از اواسط خرداد امسال و استقرار ۲هزار نیروی نجات غریق در مناطق امن تعیین شده برای شنا و همچنین حمایت‌هایی که در زمینه تأمین تجهیزات نجات غریق به‌ویژه در حوزه سواحل صورت گرفته است، براساس گزارش وزارت ورزش و جوانان شاهد کاهش غرق‌شدگی در سواحل کشور هستیم. به‌طوری که آمار غریق از نیمه خرداد سال جاری تاکنون به نسبت مدت مشابه سال گشته در استان‌های گیلان، مازندران و خوزستان به ترتیب کاهش ۷۰، ۵۲ و ۶۰ درصدی داشته است. البته با وجود این، آمار غرق‌شدگی‌ها در کشور بالاست که این موضوع دلایل مختلفی دارد؛ از جمله اینکه بیشتر غرق‌شدگی خارج از محدوده طرح سالم‌سازی سواحل برای شنا و یا خارج از پلاژهای دارای تأییدیه هیئت نجات غریق اتفاق می‌افتد. یعنی شهروندان ما در مکان‌هایی دچار حادثه غرق‌شدگی می‌شوند که نجات غریق در آنجا حضور ندارد.
وی با اشاره به اینکه بیشتر غرق‌شدگی در رودخانه‌ها، استخرهای کشاورزی و یا در سواحلی که فاقد پلاژ و ناجی هستند اتفاق می‌افتند، می‌افزاید: بی‌تردید میان استفاده از نیروی انسانی و تجهیزات کافی و میزان مرگ‌ومیر ناشی از غرق شدگی ارتباط مستقیمی وجود دارد. البته در این زمینه نباید از میزان آگاهی مردم درخصوص خطرات شنا کردن در سواحل، استخرها، رودخانه‌ها و... غافل بود یا اگر گردشگران به هشدارهایی که برای شنا در سواحل داده می‌شود، کمی توجه داشته باشند و از شنا در محدوده‌های خارج از طرح سالم‌سازی سواحل یا پلاژها خوداری کنند در این صورت سلامتشان بیشتر حفظ می‌شود.
سلیم کشاورزی کودکان، نوجوانان و جوانان را بیشتر در معرض غرق‌شدگی می‌داند و می‌گوید: ارائه آموزش اصول اولیه شنا در مدارس از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از غرق‌شدگی کودکان است، ضمن آنکه باید هشدارها و آموزش‌های لازم برای کودکان جدی گرفته شود.
نظر شما